اولین گوشی هوشمند جهان: سیمون آی‌بی‌ام نقطه آغاز هوشمندی موبایل‌ها

هفده اوت سال ۱۹۹۴، فروشگاه‌های آمریکا شاهد عرضه وسیله‌ای بودند که بعدها به‌عنوان نخستین «گوشی هوشمند» شناخته شد. دستگاهی که نامش سیمون (Simon) بود و محصول شرکت آی‌بی‌ام به حساب می‌آمد. تصور کنید انسانی در دهه نود میلادی با جعبه‌ای سیاه و بزرگ در دست، که نه شبیه گوشی‌های جمع‌وجور امروزی بود و نه امکاناتش با آنچه امروز در جیب داریم قابل مقایسه است.

با این حال، همان وسیله بذر رؤیای یک جهان متصل را در دل بشر کاشت. از دفترچه تلفن دیجیتال گرفته تا ارسال فکس، همه در قالب یک مستطیل عجیب که باتری‌اش تنها یک ساعت دوام می‌آورد.

۱- سیمون تنها یک گوشی نبود، یک دستیار دیجیتال (Personal Digital Assistant) هم بود

آنچه سیمون را از تلفن‌های معمولی آن زمان متمایز می‌کرد، ترکیب قابلیت تماس تلفنی با ویژگی‌های یک دستیار دیجیتال شخصی (PDA) بود. در دوره‌ای که داشتن یک دفترچه یادداشت الکترونیکی یا حتی ماشین‌حساب دیجیتال شگفت‌انگیز به نظر می‌رسید، سیمون امکاناتی مانند تقویم، ماشین‌حساب، دفترچه تلفن و حتی قابلیت نوشتن یادداشت با قلم نوری (Stylus) را در اختیار کاربر می‌گذاشت. این ترکیب نخستین بار ایده «تلفن هوشمند» را عملی کرد و مفهومی را آفرید که بعدها به‌صورت طبیعی در زندگی روزمره ما ریشه دواند. جالب است بدانیم بسیاری از کاربران اولیه بیشتر از ویژگی‌های غیرتلفنی آن استفاده می‌کردند تا صرفاً تماس تلفنی.

۲- صفحه لمسی (Touchscreen) داشت، آن هم در سال ۱۹۹۴

وقتی امروز به نمایشگرهای لمسی حساس و دقیق نگاه می‌کنیم، شاید باورکردنی نباشد که سیمون نخستین تلفنی بود که چنین امکانی را در سال ۱۹۹۴ ارائه کرد. صفحه آن مونوکروم (Monochrome) بود و بیشتر به یک نمایشگر محاسباتی شبیه بود تا آنچه امروز می‌شناسیم. برای تعامل با دستگاه، کاربر می‌توانست از انگشت یا قلم مخصوص استفاده کند. این تجربه ابتدایی از لمس دیجیتال بعدها الهام‌بخش طراحی گوشی‌های امروزی شد. هرچند سرعت واکنش آن بسیار کند بود، اما همین نوآوری باعث شد سیمون در تاریخ فناوری به‌عنوان پیشگام صفحه‌های لمسی ثبت شود.

۳- قیمت آن به اندازه یک لپ‌تاپ پیشرفته بود

در زمان عرضه، سیمون حدود ۱۱۰۰ دلار قیمت داشت که اگر با تورم امروز محاسبه کنیم، بیش از ۲۴۰۰ دلار می‌شود. این مبلغ معادل خرید یک لپ‌تاپ پرچم‌دار یا حتی گوشی‌های لوکس امروزی است. به همین دلیل، این دستگاه تنها در دسترس گروه محدودی از مدیران، شرکت‌ها و علاقه‌مندان جدی فناوری قرار گرفت. بسیاری از مردم عادی هرگز حتی سیمون را از نزدیک ندیدند. همین قیمت بالا یکی از دلایلی بود که فروش آن چندان گسترده نشد، هرچند از نظر تاریخی جایگاه ویژه‌ای به خود گرفت.

۴- عمر باتری تنها یک ساعت بود

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های سیمون، باتری آن بود. این دستگاه تنها حدود یک ساعت مکالمه مداوم شارژ داشت و پس از آن باید شارژ می‌شد. تصور کنید فردی که می‌خواست از دفترچه تلفن دیجیتال، تقویم یا حتی قابلیت ارسال فکس استفاده کند، دائماً با هشدار اتمام شارژ روبه‌رو می‌شد. همین محدودیت بزرگ نشان می‌دهد که چرا بازار هنوز آماده پذیرش گسترده گوشی هوشمند نبود. با این حال، این نقص به‌نوعی مسیر تحقیق و توسعه در حوزه باتری‌های قابل‌حمل را شتاب بخشید.

۵- سیمون توانایی ارسال و دریافت فکس (Fax) داشت

یکی از عجیب‌ترین قابلیت‌های سیمون امکان ارسال و دریافت فکس بود، ویژگی‌ای که حتی بسیاری از لپ‌تاپ‌های آن زمان هم نداشتند. این توانایی باعث می‌شد مدیران و کارمندان بتوانند بدون نیاز به دستگاه‌های بزرگ اداری، اسناد ضروری خود را در هر مکانی منتقل کنند. این قابلیت در نگاه امروز شاید پیش‌پاافتاده به نظر برسد، اما در دهه نود میلادی، داشتن چنین ابزاری در جیب یک انقلاب اداری محسوب می‌شد. همین قابلیت باعث شد سیمون بیشتر شبیه یک ابزار تجاری باشد تا وسیله‌ای برای استفاده عمومی.

۶- سیمون تنها ۵۰ هزار واحد فروخت

با وجود تبلیغات گسترده و نوآوری‌های بزرگ، فروش کلی سیمون به حدود ۵۰ هزار دستگاه محدود شد. این رقم در مقایسه با گوشی‌های همراه ساده آن زمان، بسیار پایین بود. علت اصلی، ترکیب قیمت بالا، عمر باتری کوتاه و ابعاد بزرگ دستگاه بود که استفاده روزمره را دشوار می‌کرد. همین فروش محدود نشان داد بازار هنوز آماده پذیرش چنین جهشی در فناوری نیست. با این حال، همان تعداد اندک کافی بود تا در تاریخ به‌عنوان اولین نسل گوشی‌های هوشمند ثبت شود.

۷- سیمون وزنی نزدیک به یک کتاب قطور داشت

وزن سیمون حدود ۵۰۰ گرم بود که تقریباً دو برابر گوشی‌های امروزی به شمار می‌آید. وقتی کاربر آن را در دست می‌گرفت، بیشتر حس حمل یک وسیله اداری داشت تا یک وسیله شخصی. این وزن بالا، به‌ویژه هنگام مکالمه طولانی، آزاردهنده می‌شد. همین مسئله باعث شد بسیاری از خریداران بالقوه ترجیح دهند همچنان از تلفن‌های کوچک‌تر و سبک‌تر استفاده کنند. با وجود این محدودیت، سیمون مسیر گوشی‌های چندکاره را هموار کرد.

۸- سیمون نخستین «اپلیکیشن‌های نصب‌شده» (Preloaded Apps) را داشت

پیش از آنکه واژه «اپلیکیشن» وارد فرهنگ فناوری شود، سیمون مجموعه‌ای از نرم‌افزارهای داخلی داشت. این نرم‌افزارها شامل ماشین‌حساب، تقویم، دفترچه تلفن، و حتی برنامه‌ای برای نوشتن یادداشت بودند. برای بسیاری از کاربران این تجربه شبیه داشتن یک کامپیوتر جیبی بود. همین قابلیت بعدها الهام‌بخش فروشگاه‌های نرم‌افزاری (App Stores) شد. بنابراین سیمون را می‌توان پدر مفهومی دانست که امروز دنیای دیجیتال ما را شکل داده است.

۹- طراحی آن با همکاری شرکت بل‌ساوت (BellSouth) انجام شد

اگرچه سیمون با نام آی‌بی‌ام شناخته می‌شود، اما طراحی و عرضه آن بدون همکاری شرکت بل‌ساوت امکان‌پذیر نبود. این شرکت مخابراتی آمریکایی مسئولیت توزیع و خدمات پس از فروش را بر عهده داشت. همکاری یک غول فناوری با یک غول مخابراتی، نشان‌دهنده درک زودهنگام از ضرورت پیوند سخت‌افزار و شبکه بود. همین الگو امروزه نیز در همکاری شرکت‌های تولیدکننده گوشی و اپراتورها دیده می‌شود.

۱۰- سیمون میراثی فراتر از عمر کوتاهش برجا گذاشت

اگرچه عمر تجاری سیمون کوتاه بود و به‌سرعت از بازار کنار رفت، اما میراث آن در صنعت تلفن همراه ماندگار شد. این دستگاه نخستین بار نشان داد که تلفن می‌تواند چیزی فراتر از وسیله‌ای برای تماس باشد. ایده ترکیب ارتباطات، ابزارهای اداری و سرگرمی دیجیتال در یک دستگاه واحد، از سیمون آغاز شد و بعدها توسط شرکت‌هایی چون نوکیا، بلک‌بری و در نهایت اپل ادامه یافت. سیمون را می‌توان جرقه‌ای دانست که شعله انقلاب گوشی‌های هوشمند را روشن کرد.

خلاصه

گوشی سیمون (IBM Simon) در سال ۱۹۹۴ به‌عنوان نخستین گوشی هوشمند جهان معرفی شد. این دستگاه ترکیبی از تلفن و دستیار دیجیتال (PDA) بود و امکاناتی مانند تقویم، دفترچه تلفن و ارسال فکس داشت. سیمون نخستین گوشی با صفحه لمسی (Touchscreen) محسوب می‌شد، اما نمایشگر آن مونوکروم و کند بود. وزن سنگین، قیمت بالا و عمر باتری کوتاه، مانع موفقیت گسترده آن شدند. تنها حدود ۵۰ هزار واحد از سیمون فروخته شد، اما الهام‌بخش مسیر گوشی‌های هوشمند بعدی شد. میراث آن نشان داد تلفن می‌تواند فراتر از تماس، به مرکز دیجیتال زندگی روزمره تبدیل شود.

❓ سؤالات رایج (FAQ)

۱- اولین گوشی هوشمند جهان چه بود؟
اولین گوشی هوشمند جهان سیمون (IBM Simon) بود که در سال ۱۹۹۴ عرضه شد. این دستگاه ترکیبی از تلفن و دستیار دیجیتال بود و امکاناتی مثل تقویم و دفترچه تلفن داشت.

۲- چرا گوشی سیمون موفق نشد؟
قیمت بالا، وزن سنگین و عمر باتری یک‌ساعته باعث شد استقبال گسترده‌ای از سیمون نشود. فروش آن به حدود ۵۰ هزار دستگاه محدود شد.

۳- گوشی سیمون چه قابلیت‌هایی داشت؟
سیمون دارای صفحه لمسی، نرم‌افزارهای داخلی مانند دفترچه تلفن و ماشین‌حساب و حتی امکان ارسال و دریافت فکس بود. این ویژگی‌ها برای سال ۱۹۹۴ بسیار نوآورانه بودند.

۴- قیمت گوشی سیمون چقدر بود؟
در زمان عرضه حدود ۱۱۰۰ دلار قیمت داشت که معادل بیش از ۲۴۰۰ دلار امروز است. این قیمت بالا آن را به کالایی ویژه مدیران و شرکت‌ها تبدیل کرده بود.

۵- تأثیر گوشی سیمون بر آینده فناوری چه بود؟
سیمون مسیر ترکیب ابزارهای ارتباطی و دیجیتال را آغاز کرد. میراث آن در طراحی گوشی‌های هوشمند بعدی مانند بلک‌بری و آیفون ادامه یافت.