علت دندان قروچه در کودکان و بزرگسالان + راهکارهای مراقبتی

رپورتاژ

ساییدن یا فشردن دندان‌ها روی یکدیگر، به‌ویژه در هنگام خواب، رفتاری است که بسیاری از افراد ناآگاهانه تجربه می‌کنند. دندان قروچه می‌تواند به مرور زمان باعث آسیب به مینای دندان، فک و مفصل گیجگاهی شود. عواملی مانند استرس، اختلالات خواب، نامرتبی دندان‌ها یا حتی مشکلات عصبی، زمینه‌ساز بروز این مشکل هستند. از علائم آن می‌توان به ساییدگی دندان، درد فک، سردردهای صبحگاهی و حتی ترک‌خوردگی دندان اشاره کرد. بسیاری از افراد تنها زمانی متوجه این مشکل می‌شوند که آسیب جدی به دندان وارد شده باشد.

اگر به دنبال روش‌های پیشگیری، بررسی هزینه‌ها یا میزان آسیب بروکسیسم به لمینت، روکش یا ایمپلنت هستید، این مقاله پاسخگوی نیازهای شماست. با مطالعه این مطلب در سایت ما، راه‌های موثر مدیریت و درمان این اختلال را بهتر خواهید شناخت.

 دندان قروچه دقیقا چیست و چرا نباید آن را دست‌کم گرفت؟

دندان قروچه یکی از مشکلات رایج دهان و دندان است که بیشتر افراد آن را در خواب تجربه می‌کنند. این مشکل که در اصطلاح علمی بروکسیسم نام دارد، شامل سایش یا فشردن غیر ارادی دندان‌ها روی هم است. بیشتر موارد بروکسیسم در هنگام شب اتفاق می‌افتد و همین موضوع باعث می‌شود فرد متوجه نشانه‌های آن نشود. بروکسیسم نه‌تنها باعث آسیب به مینای دندان می‌شود، بلکه فشار دندان را بالا می‌برد و به مرور زمان می‌تواند باعث تحلیل لثه، ایجاد درد فک و حتی اختلالات مفصلی شود.

اگرچه بسیاری از افراد آن را موضوعی بی‌اهمیت می‌دانند، اما دندانپزشکان تاکید می‌کنند که در صورت بی‌توجهی، این مشکل ممکن است باعث شکستن روکش یا ترک خوردن دندان شود. در مراجعه‌های درمانی مربوط به سفید کردن دندان، مواردی مشاهده شده که بروکسیسم باعث آسیب به ساختار زیر روکش شده و نیاز به درمان مجدد را ایجاد کرده است.

 چگونه می‌توان دندان قروچه را در مراحل اولیه تشخیص داد؟

تشخیص زودهنگام بروکسیسم نقش مهمی در جلوگیری از آسیب‌های جدی به دندان‌ها و مفصل فک دارد. در مراحل اولیه، این اختلال معمولا با نشانه‌های خفیف اما قابل توجهی بروز می‌کند. یکی از شایع‌ترین علائم، احساس درد یا سفتی در ناحیه فک به‌ویژه هنگام بیدار شدن از خواب است.

حساسیت دندان‌ها نسبت به سرما یا گرما و یا مشاهده ترک‌های سطحی روی مینای دندان نیز می‌تواند نشانه‌ای هشداردهنده باشد. گاهی نیز بیمار در آینه متوجه صاف شدن غیرعادی سطح دندان‌ها می‌شود. سردردهای صبحگاهی، احساس فشار در ناحیه گیجگاهی و حتی صدای کلیک هنگام باز و بسته کردن دهان از دیگر علائم اولیه هستند.

عوامل پنهان و آشکار بروز دندان قروچه که باید جدی بگیرید

در بسیاری از افراد، دندان قروچه به‌عنوان واکنشی به فشارهای روانی یا اختلالات بدنی ایجاد می‌شود. گاهی این علت‌ها واضح هستند و گاهی نیز به شکل پنهان وجود دارند. در ادامه به رایج‌ترین این عوامل اشاره می‌کنیم:

1. اختلال در مفصل گیجگاهی فکی: اگر مفصل فک درست کار نکند، احتمال فشار دندان و بروز بروکسیسم بیشتر می‌شود.
2. نامرتبی یا بد قرار گرفتن دندان‌ها: نحوه قرار گرفتن نادرست دندان‌ها روی هم، فشار بیشتری به فک وارد می‌کند و باعث سایش می‌شود.
3. وجود بیماری‌های عصبی: بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون یا صرع می‌توانند حرکات غیرارادی عضلات فک را تشدید کنند.
4. استفاده از برخی داروهای روان‌پزشکی: داروهایی مثل مهارکننده‌های بازجذب سروتونین می‌توانند به‌صورت جانبی باعث افزایش فشار دندان شوند.
5. وجود اضطراب یا استرس مزمن: استرس‌های بلندمدت یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد بروکسیسم در خواب یا بیداری هستند.
6. آپنه خواب یا مشکلات تنفسی هنگام خواب: این اختلال‌ها باعث بیداری‌های مکرر می‌شوند و فعالیت غیرارادی فک را بیشتر می‌کنند.

تاثیر استرس و اضطراب بر بروز دندان قروچه در خواب و بیداری

وقتی بدن تحت فشار روانی قرار می‌گیرد، عضلات فک نیز ممکن است ناخودآگاه سفت شوند. همین سفتی می‌تواند به مرور باعث سایش یا فشردن دندان‌ها روی هم شود. این واکنش اغلب بدون آگاهی فرد، مخصوصا در هنگام خواب اتفاق می‌افتد. در برخی از افراد، این مشکل حتی در زمان بیداری نیز دیده می‌شود، به‌ویژه در موقعیت‌هایی که فرد دچار نگرانی شدید، اضطراب اجتماعی یا تنش شغلی است.

 دقیق‌ترین راه تشخیص دندان قروچه؛ نشانه‌هایی که نمی‌توانید نادیده بگیرید

یکی از نشانه‌های اولیه، ایجاد صدای سایش دندان‌ها در هنگام خواب است که معمولا توسط اطرافیان شنیده می‌شود. همچنین بیدار شدن با درد فک، سردرد در ناحیه گیجگاهی یا احساس خستگی عضلات صورت، از دیگر علامت‌های شایع هستند. در معاینه‌های دندانپزشکی منطقه ۱، مواردی مانند لب‌پریدگی لبه‌های دندان، شکستگی‌های ریز، تحلیل لثه یا افزایش حساسیت دندان‌ها می‌تواند نشان‌دهنده دندان قروچه باشد.

گاهی فشار دندان هنگام قروچه به حدی است که در طولانی‌مدت باعث سایش کامل مینای دندان می‌شود و نیاز به ترمیم یا روکش پیدا می‌کند. دندانپزشکان معمولا از طریق معاینه فک، بررسی سابقه بیمار و در برخی موارد با استفاده از تست خواب، تشخیص نهایی را انجام می‌دهند.

 راهکارهای حرفه‌ای درمان دندان قروچه

برای درمان بروکسیسم، تنها شناخت مشکل کافی نیست، بلکه باید راهکارهای دقیق و مناسب با شرایط فرد در نظر گرفته شوند. در این بخش، موثرترین روش‌های درمانی که امروزه توسط متخصصان دندانپزشکی استفاده می‌شوند، معرفی شده‌اند:

1. استفاده از محافظ دندان شبانه: نایت گارد یک ابزار سفارشی است که بین دندان‌های بالا و پایین قرار می‌گیرد و از سایش آن‌ها جلوگیری می‌کند.
2. تمرین‌ و ماساژ عضلات فک و صورت: انجام تمرین‌هایی برای آرام‌سازی عضلات فک، به کاهش فشار و تنش در ناحیه فک کمک می‌کند.
3. داروهای ضد اضطراب: در مواردی که استرس عامل اصلی بروکسیسم باشد، استفاده از داروهای مناسب با تجویز پزشک می‌تواند موثر باشد.
4. اصلاح تراز دندان‌ها: در افرادی که دندان‌ها به‌درستی روی هم قرار نمی‌گیرند، اصلاح آن‌ها با ارتودنسی یا درمان‌های مشابه ضروری است.
5. تزریق بوتاکس در عضله فک: در برخی موارد شدید، بوتاکس برای کاهش انقباض غیرارادی عضلات فک تجویز می‌شود.

 محافظ دندان قروچه یا نایت گارد؛ آیا واقعا موثر است؟

این وسیله معمولا در زمان خواب استفاده می‌شود و به‌عنوان یک مانع بین دندان‌های بالا و پایین عمل می‌کند تا از ساییدگی مینای دندان، شکستگی یا ایجاد ترک در آن‌ها جلوگیری کند. نایت گارد با کاهش تماس مستقیم بین دندان‌ها، فشار وارد شده هنگام قروچه را تا حد زیادی کنترل می‌کند و از انتقال نیروی فک به دیگر اجزای دهان و دندان‌ها می‌کاهد. این مزیت، به‌ویژه برای کسانی که دارای ترمیم‌هایی مانند لمینت، ایمپلنت یا روکش هستند، اهمیت بالایی دارد؛ چرا که در صورت نبود محافظ مناسب، این ترمیم‌ها ممکن است به‌مرور زمان دچار آسیب شوند.

 دندان قروچه در کودکان؛ زنگ خطری که نباید نادیده گرفته شود

دندان قروچه در کودکان، برخلاف تصور بسیاری از والدین، فقط یک عادت ساده یا گذرا نیست. در بسیاری از موارد، این رفتار ممکن است نشانه‌ای از وجود مشکلات جسمی یا روانی باشد. اگرچه در اغلب موارد بروکسیسم در سنین پایین به‌مرور زمان کاهش می‌یابد یا به‌کلی برطرف می‌شود، اما نادیده گرفتن آن می‌تواند منجر به آسیب‌های دندانی جدی شود.

در کودکانی که در حال رشد دندان‌های شیری یا دائمی هستند، فشار بیش از حد روی دندان‌ها در شب، می‌تواند نظم رویش دندان‌ها را به هم بزند و باعث تغییر در آرایش فک شود. این موضوع، در آینده ممکن است نیاز به ارتودنسی یا درمان‌های پرهزینه‌تر ایجاد کند و هزینه‌هایی مثل قیمت پرکردن دندان یا ترمیم‌های پیچیده‌تر را به خانواده تحمیل نماید.

چرا کودکان بیشتر از بزرگسالان به دندان قروچه مبتلا می‌شوند؟

دندان قروچه در کودکان معمولا دلایل متفاوت‌تری نسبت به بزرگسالان دارد. در کودکان، این اختلال اغلب تحت‌تاثیر رشد طبیعی فک و دندان‌ها یا واکنش‌های روانی به شرایط جدید و پراسترس مثل رفتن به مدرسه، نقل مکان یا اضطراب‌های خانوادگی اتفاق می‌افتد. از دیگر دلایل شایع می‌توان به وجود اختلالات خواب، حساسیت‌های آلرژیک، یا حتی وجود انگل‌های روده‌ای اشاره کرد. این عوامل ممکن است خواب آرام کودک را مختل کرده و باعث فعالیت غیرارادی عضلات فک در طول شب شوند.

در برخی موارد، وجود ناهماهنگی در رویش دندان‌های شیری و دائمی نیز باعث ایجاد فشار دندان و سایش غیرطبیعی آن‌ها در زمان خواب می‌شود. والدین باید هر گونه صدای ساییده شدن دندان در خواب یا نشانه‌هایی از آسیب به دندان‌ها را جدی بگیرند و در صورت تکرار، حتما با یک دندانپزشک مشورت کنند.

 آیا دندان قروچه می‌تواند به روکش، ایمپلنت یا لمینت دندان آسیب بزند؟

دندان قروچه در صورت مزمن بودن، یکی از تهدیدهای جدی برای ترمیم‌های دندانی مانند روکش، ایمپلنت و لمینت محسوب می‌شود. این فشار مداوم و ناگهانی که معمولا هنگام خواب اتفاق می‌افتد، به‌تدریج باعث ترک‌خوردگی، شکست یا حتی از بین رفتن چسبندگی این ترمیم‌ها می‌شود. به‌طور خاص، لمینت‌ها که لایه‌هایی نازک و ظریف هستند، در برابر فشار مداوم ناشی از بروکسیسم مقاومت کمتری دارند و ممکن است به‌راحتی دچار ترک یا لب‌پریدگی شوند.

جمع ‌بندی

دندان قروچه یکی از اختلالات دهانی است که می‌تواند آسیب‌های جدی اما تدریجی به ساختار دندان، فک و حتی مفصل گیجگاهی وارد کند. در این مقاله به عواملی مانند اضطراب، مشکلات خواب، ناهنجاری‌های دندانی و اختلالات عصبی به عنوان دلایل اصلی این عادت پرداخته شد. با نشانه‌هایی مانند ساییدگی مینای دندان، دردهای فکی و سردردهای مزمن می‌توان به وجود آن پی برد، هرچند در بسیاری از موارد این علائم نادیده گرفته می‌شوند.

در کنار روش‌های تشخیصی، درمان‌هایی مانند نایت گارد، مصرف دارو، رفتار درمانی و در برخی موارد مداخلات دندانی، برای کنترل این وضعیت وجود دارد. در مورد کودکان نیز، نقش اضطراب شبانه و رشد دندانی به عنوان عوامل موثر شناخته شد.