0 تا 100 نحوه استفاده از دستگاه اکسیژن ساز در منزل به‌صورت ایمن

رپورتاژ

استفاده از اکسیژن ساز خانگی برای بسیاری از بیماران مبتلا به بیماری‌های تنفسی یا نارسایی قلبی به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره تبدیل شده است. بااین‌حال، دانستن نحوه استفاده از دستگاه اکسیژن ساز نه‌تنها ایمنی و اثربخشی درمان را افزایش می‌دهد، بلکه از بروز مشکلات و هزینه‌های ناخواسته نیز جلوگیری می‌کند. بسیاری از بیماران، به‌ویژه هنگام ترخیص از بیمارستان یا شروع اکسیژن‌تراپی در منزل، نگران نصب، نگهداری و رعایت نکات فنی این دستگاه هستند. اکنون در این راهنما، شما را گام‌به‌گام با تمام جزئیات و نکات مهم استفاده از دستگاه اکسیژن ساز آشنا می‌کنیم. با ما همراه باشید.

دستگاه اکسیژن ساز چیست و چگونه نصب می‌شود؟

دستگاه اکسیژن ساز یکی از پیشرفته‌ترین تجهیزات پزشکی خانگی است که برای بیماران دچار کمبود اکسیژن یا بیماری‌های تنفسی مزمن به کار می‌رود. طبق گفته وب‌سایت wikihow.com:

“Your doctor may prescribe supplemental oxygen if you have a breathing condition, such as COPD, asthma, pneumonia, cystic fibrosis, lung disease, or sleep apnea.”

«اگر بیماری تنفسی مانند COPD، آسم، ذات‌الریه، فیبروز کیستیک، بیماری ریه یا آپنه خواب دارید، پزشک ممکن است اکسیژن مکمل را برای شما تجویز کند.»

این دستگاه با مکش هوای محیط و جداسازی نیتروژن، اکسیژنی با خلوص ۹۰ تا ۹۶ درصد تولید می‌کند و به‌صورت پیوسته یا پالسی به بیمار تحویل می‌دهد. استفاده از اکسیژن ساز علاوه‌بر ایمنی بالا، وابسته به برق‌بودن و نیاز به نگهداری منظم را هم به‌دنبال دارد.

نصب این دستگاه معمولاً در منزل انجام می‌شود و کافی است چند نکته فنی و ایمنی را رعایت کنید تا هم کیفیت اکسیژن تأمین شود و هم طول عمر دستگاه افزایش بیاید. در نهایت و پس‌از نصب صحیح دستگاه اکسیژن ساز، می‌توانید ماسک یا کانولای بینی خود را بزنید و به‌راحتی نفس بکشید! در ادامه، مراحل نصب صحیح و نکات کلیدی در نحوه استفاده از دستگاه اکسیژن ساز را با هم مرور خواهیم کرد.

آماده‌سازی محیط و جانمایی دستگاه

اولین قدم برای یادگیری نحوه استفاده از دستگاه اکسیژن ساز، انتخاب محل مناسب قرارگیری و رعایت اصول ایمنی است. برای این منظور، باید بدانید که این دستگاه باید در فاصله ۳۰ تا ۶۰ سانتی‌متری از دیوار و وسایل خانه قرار بگیرد تا هوای ورودی و خروجی آن بدون مانع باشد و خطر آتش‌سوزی کاهش بیاید.

دمای مناسب محیط ۱۰ تا ۳۵ درجه و رطوبت نسبی کمتر از ۸۰ درصد توصیه می‌شود. بهتر است دستگاه مستقیماً به یک پریز برق ارت‌دار وصل شود و استفاده از سه‌راهی یا کابل افزایشی برای وصل‌کردن دستگاه به برق به هیچ وجه مجاز نیست. دستگاه باید روی سطح صاف و بدون شیب قرار بگیرد تا لرزش به حداقل برسد و به کمپرسور آسیبی وارد نشود.

نصب اولیه: فیلترها و بطری مرطوب‌ساز

در مرحله نصب، اولین نکته توجه به فیلتر هوای ورودی است. این فیلتر که کنار دستگاه قرار دارد، باید هفته‌ای یک‌بار با آب و شوینده ملایم شسته و کاملاً خشک شود. اگر پزشک دبی اکسیژن بیش‌از ۲ تا ۳ لیتر در دقیقه را تجویز کرده باشد، بطری مرطوب‌ساز باید نصب شود تا از خشکی مجاری تنفسی بیمار جلوگیری شود.

بطری فقط با آب مقطر یا آب جوشیده، سرد و تا خط نشانه پر می‌شود و لازم است هر روز شسته و ضدعفونی شود. درصورتی‌که نیازی به بطری نباشد، لوله اکسیژن به‌وسیلۀ آداپتور قیفی شکل به خروجی دستگاه متصل می‌شود و باید از هرگونه گره‌خوردگی یا فشار بر شیلنگ جلوگیری شود.

راه‌اندازی و تنظیم دستگاه

برای اطمینان از کارایی، دستگاه باید ۱۵ تا ۲۰ دقیقه پیش‌از استفاده روشن شود تا خلوص اکسیژن به سطح بالینی موردنیاز برسد. پیچ فلومتر را به‌گونه‌ای تنظیم کنید که توپ نشانگر دبی خروجی اکسیژن دقیقاً روی عدد نسخۀ پزشک (مثلاً ۲ لیتر در دقیقه) قرار بگیرد. دقت این تنظیم بسیار مهم است و نباید سرسری گرفته شود. پس‌از روشن‌شدن دستگاه و انجام تست اولیه، خاموش‌شدن صدای بوق کوتاه نشان‌دهندۀ سلامت سیستم است. اگر آلارم قرمز یا بوق ممتد روشن شد، ابتدا فیلتر و جریان هوا را بررسی کنید و در صورت تداوم مشکل با خدمات پشتیبانی تماس بگیرید.

اتصال ماسک یا نازال‌ کانولا و پایش اکسیژن

یکی از قدمه‌های مهمی که در نحوه استفاده از دستگاه اکسیژن ساز باید یاد بگیرید، نحوه اتصال ماسک یا نازال ‌کانولا است. انتخاب بین ماسک و نازال‌ کانولا بستگی به دستور پزشک و میزان دبی اکسیژن دارد. نازال‌ کانولا باید به‌درستی در بینی قرار بگیرد و حلقه آن پشت گوش‌ها بیفتد تا هنگام خواب جابه‌جا نشود.

برای دبی‌های بالا یا بیمارانی که از دهان نفس می‌کشند، ماسک مناسب‌تر است و باید به‌طور کامل با صورت بیمار تماس داشته باشد. طبق دستورالعمل‌های علمی، حداقل هر دو تا سه روز یک‌بار باید اشباع اکسیژن خون (SpO₂) را با پالس‌اکسی‌متر کنترل کنید؛ اگر عدد کمتر از ۸۸ درصد باشد، نیاز به بازبینی نسخه یا بررسی عملکرد دستگاه وجود دارد.

نحوه نگهداری از دستگاه اکسیژن ساز و تمیزکاری قطعات مصرفی آن چگونه است؟

اما برای یادگیری نحوه استفاده از دستگاه اکسیژن ساز، حتماً باید با روش‌های ضدعفونی‌کردن قسمت‌های مختلف دستگاه هم آشنا باشید. در ادامه، یک جدول راهنمای نگهداری و تمیزکاری قطعات مصرفی برای دستگاه اکسیژن ساز را برای شما گردآوری کرده‌ایم:

با رعایت نکات این جدول و نکات بهداشتی، احتمال آلودگی دستگاه با باکتری‌های فرصت‌طلب و بیوفیلم به حداقل می‌رسد.

رفع اشکال و آلارم‌های رایج دستگاه اکسیژن ساز

آشنایی با نشانه‌های هشدار دستگاه بخشی مهم از نحوه استفاده از دستگاه اکسیژن ساز است. به‌طور عمومی در بیشتر دستگاه‌های اکسیژن ساز، اگر چراغ قرمز ثابت دیدید یا بوق ممتد شنیدید، معمولاً مشکل مربوط به کاهش خلوص اکسیژن، داغی بیش‌ازحد یا انسداد جریان هواست.

اگر توپ فلومتر بالا نمی‌آید، احتمالاً شیلنگ یا کانولا مسدود شده است و باید تعویض شود. بوق متناوب هر ۵ ثانیه نیز معمولاً نشانه قطعی برق یا شل‌شدن کابل دستگاه است. رفع سریع این موارد از مهم‌ترین جنبه‌های یادگیری نحوه استفاده از دستگاه اکسیژن ساز است و مانع از آسیب به بیمار یا دستگاه می‌شود.

نحوه استفاده از دستگاه اکسیژن ساز در سفر

در صورت داشتن برنامه سفر یا احتمال قطع برق، باید پیش‌بینی‌های لازم را داشته باشید. در سفرهای هوایی، داشتن باتری یدک متناسب با زمان پرواز طبق قوانین FAA الزامی است. برای قطع برق خانگی، نگهداری یک سیلندر اکسیژن پشتیبان (مثلاً سیلندر E) که در دبی ۲ لیتر در دقیقه حدود 5.5 ساعت پاسخگو باشد، توصیه می‌شود. همچنین باید بدانید که در شهرهای بزرگ مانند تهران، گاهی به‌جای خرید، اجاره اکسیژن ساز در تهران یک راه‌حل مقرون‌به‌صرفه برای استفاده کوتاه‌مدت یا مدیریت سناریوهای اضطراری خواهد بود.

نکات طلایی برای ایمنی و افزایش عمر دستگاه

در مسیر نحوه استفاده از دستگاه اکسیژن ساز، رعایت این نکات حیاتی است:

• همیشه دستگاه را در فضای باز و دارای ارت قرار بدهید و از کابل افزایشی استفاده نکنید.
• فیلترها و بطری مرطوب‌ساز را طبق برنامه تمیز یا تعویض کنید.
• دبی تجویزشده را بدون هماهنگی با پزشک تغییر ندهید.
• طول شیلنگ نباید بیشتر از ۱۵ متر باشد تا خلوص اکسیژن حفظ شود.
• هر ۶ ماه یک‌بار، سرویس کامل دستگاه توسط تکنسین مجاز انجام شود.
• مراقب باشید که لوازم جانبی (شیلنگ، کانولا و ماسک) کاملاً تمیز و سالم باشند تا از انتقال عفونت جلوگیری شود.

سخن پایانی

آگاهی و رعایت اصول نحوه استفاده از دستگاه اکسیژن ساز نه‌تنها ایمنی بیمار را تضمین می‌کند، بلکه کیفیت زندگی و اثربخشی درمان را به‌شکل محسوسی افزایش می‌دهد. انتخاب صحیح محل نصب، نگهداری منظم و پایش مستمر از مهم‌ترین عوامل موفقیت در استفاده طولانی‌مدت از این دستگاه است. با رعایت این توصیه‌ها، سلامت تنفسی خود و عزیزانتان را در هر شرایطی تضمین کنید.